Οι αστρονόμοι πιστεύουν ότι κατάφεραν επιτέλους να
εντοπίσουν σκοτεινούς γαλαξίες, οι οποίοι ανάγονται στην πρωταρχική φάση
σχηματισμού των γαλαξιών και έως τώρα προβλέπονταν μόνο από τη θεωρία, αλλά
ποτέ δεν είχαν παρατηρηθεί άμεσα. Στην πραγματικότητα, πρόκειται για μικρούς
γαλαξίες πλούσιους σε αέρια, με ελάχιστα όμως ή καθόλου άστρα, γι’ αυτό, άλλωστε,
δεν λάμπουν και δεν είναι εύκολο να γίνουν αντιληπτοί.
Μία διεθνής ερευνητική ομάδα, με τη βοήθεια του Πολύ Μεγάλου
Τηλεσκοπίου του Ευρωπαϊκού Νοτίου Παρατηρητηρίου στη Χιλή πιστεύει ότι «είδε»
αυτούς τους αόρατους γαλαξίες, καθώς φωτίζονταν αμυδρά από την υπεριώδη λάμψη ενός
ενεργού γαλαξιακού πυρήνα (κβάζαρ).
Οι σκοτεινοί γαλαξίες θεωρούνται οι θεμέλιοι λίθοι των
κατοπινών πιο ώριμων και μεγάλων γαλαξιών που βρίθουν από άστρα. Εδώ και
χρόνια, οι αστρονόμοι προσπαθούν να εφαρμόσουν νέες τεχνικές για να παρατηρήσουν
τέτοιους γαλαξίες και να επιβεβαιώσουν την ύπαρξή τους, πράγμα που φαίνεται πως
τώρα κατόρθωσαν για πρώτη φορά. Οι εκτιμήσεις των επιστημόνων, που δημοσιεύονται
στο περιοδικό Monthly Notices της βρετανικής Βασιλικής Αστρονομικής Εταιρίας,
δείχνουν ότι η μάζα των αερίων στους σκοτεινούς γαλαξίες είναι περίπου ένα
δισεκατομμύριο φορές μεγαλύτερη από εκείνη του Ήλιου μας.
Το Ευρωπαϊκό Νότιο Παρατηρητήριο (ESO) στη Χιλή είναι ένας
διακυβερνητικός επιστημονικός οργανισμός που υποστηρίζεται από 15 χώρες (14
ευρωπαϊκές και τη Βραζιλία) και αποτελεί το πιο εξελιγμένο αστρονομικό
ερευνητικό κέντρο διεθνώς. Το Πολύ Μεγάλο Τηλεσκόπιο (VLT), εγκατεστημένο στην
τοποθεσία Παρανάλ στην έρημο Ατακάμα, αποτελεί μία διάταξη τεσσάρων διασυνδεμένων
τηλεσκοπίων, που μπορεί να δει ουράνια αντικείμενα τέσσερις δισεκατομμύρια
φορές πιο αχνά από αυτά που είναι ορατά με γυμνό μάτι.
Για πρώτη φορά κατάφεραν οι επιστήμονες να αποκωδικοποίησαν
το γονιδίωμα της μπανάνας, γεγονός που μπορεί να βοηθήσει στην προστασία της,
καθώς σε διάφορα μέρη απειλείται από αρρώστιες και παράσιτα. Η μπανάνα έχει πάνω
από 36.500 γονίδια (γύρω στα 14.000 περισσότερα από τους ανθρώπους) και το DNA
της δείχνει ότι διαθέτει μία εξελικτική ιστορία περίπου 7.000 ετών μετά την αρχική
της καλλιέργεια από τους ανθρώπους.
Η διεθνής ομάδα ερευνητών, που δημοσίευσαν τη σχετική μελέτη
στο επιστημονικό περιοδικό Nature, ανέλυσαν το γονιδίωμα μίας ποικιλίας
ασιατικής μπανάνας (Musa acuminata), σε μία προσπάθεια να εντοπίσουν γονίδια
που μπορεί να βοηθήσουν τις καλλιέργειες να γίνουν πιο αποδοτικές, πιο
ανθεκτικές στην ξηρασία, στους μύκητες και τις άλλες απειλές (βακτήρια, ιοί,
σκουλήκια κ.α.), καθώς επίσης πιο ποιοτικές και θρεπτικές. Οι σημερινές
μπανάνες του σούπερ-μάρκετ συνήθως έχουν τρεις ομάδες χρωμοσωμάτων, αντί για
δύο, που σημαίνει ότι τα φυτά από τα οποία προέρχονται είναι στείρα. Η
παγκόσμια παραγωγή της εμπορικής μπανάνας κινδυνεύει, καθώς η τελευταία
εμφανίζει εξελικτική στασιμότητα εδώ και πολύ καιρό, με συνέπεια να είναι
ολοένα πιο ευάλωτη στις συνεχώς εξελισσόμενες απειλές στο περιβάλλον της. Η
κατάσταση επιδεινώνεται από το γεγονός ότι περίπου οι μισές εδώδιμες μπανάνες
του πλανήτη προέρχονται από μία και μόνο ποικιλία (Cavendish).
Οι μεγάλες φυτείες μπανάνας χρειάζονται τουλάχιστον 50
χρήσεις παρασιτοκτόνων και άλλων χημικών ετησίως, ιδίως για να αντιμετωπιστεί
μία πρόσφατη πανδημία που προκαλεί ένας μύκητας (Mycosphaerella fijiensis).
Σημαντική απειλή, ιδίως στην Ασία, συνιστά κι ένας άλλος μύκητας (Fusarium
oxysporum) που προκαλεί τη λεγόμενη «ασθένεια του Παναμά», για την οποία δεν
υπάρχει τρόπος προστασίας ή θεραπείας.
Η τελευταία αυτή ασθένεια, στη δεκαετία του ’50, είχε
εξαφανίσει τελείως την κυρίαρχη ποικιλία (Gros Michel) εκείνης της εποχής. Αυτή
ήταν η αιτία που τότε στις μπανανοφυτείες επικράτησε η ποικιλία Cavendish, επειδή
εμφάνιζε ανθεκτικότητα απέναντι στον συγκεκριμένο μύκητα. Σήμερα πια όμως και η
εν λόγω ποικιλία έχει γίνει λιγότερο ανθεκτική στις βιολογικές απειλές και ένα
νέο στέλεχος της «ασθένειας του Παναμά» έχει βαλθεί να ξεπαστρέψει την κυρίαρχη
σήμερα ποικιλία.
Αν και ο εντοπισμός δυνητικά χρήσιμων γονιδίων αποτελεί καλό
νέο για τους καλλιεργητές, η μεταφορά αυτών των γονιδίων στις εμπορικές
ποικιλίες αναμένεται δύσκολη, επειδή είναι αδύνατη η διασταύρωση ανάμεσα σε
στείρα φυτά. Έτσι, μερικοί ειδικοί υποστηρίζουν ότι η μόνη λύση θα είναι η
γενετική τροποποίηση της μπανάνας, μία προοπτική όμως που δεν αναμένεται να
είναι ευπρόσδεκτη από τους καταναλωτές σε πολλές χώρες, ιδίως της Ευρώπης.
Ήδη μεταλλαγμένες μπανάνες αναπτύσσονται δοκιμαστικά σε
φυτείες στην Ουγκάντα, σε μία προσπάθεια να δημιουργηθεί μια ποικιλία που θα είναι
ανθεκτική σε ένα μικροοργανισμό που καταστρέφει τις μπανανιές στην περιοχή των
Μεγάλων Λιμνών της Αφρικής. Επίσης στην Αυστραλία καλλιεργούνται διαγονιδιακές
μπανάνες που διαθέτουν υψηλότερα επίπεδα σιδήρου και βιταμίνης Α, με στόχο να
βελτιωθεί η ποιότητα της διατροφής στις φτωχές χώρες του αναπτυσσόμενου κόσμου.
Οι παγκόσμιες εξαγωγές μπανάνας φθάνουν τα 6 δισεκατομμύρια
δολάρια ετησίως, αντιπροσωπεύοντας μόνο το 15% της συνολικής παγκόσμιας
παραγωγής. Το υπόλοιπο 85% καταναλώνεται επιτόπια στις χώρες παραγωγής,
αποτελώντας βασικό προϊόν για την επιβίωση εκατοντάδων εκατομμυρίων ανθρώπων,
ιδίως στις τροπικές περιοχές. Στον αναπτυσσόμενο κόσμο, η μπανάνα είναι η τέταρτη
κυριότερη καλλιέργεια μετά το ρύζι, το σιτάρι και το καλαμπόκι.
